شپش سر
مقدمه:
ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیدهمیشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود 2% ابتلا بهشپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشتهدر تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک هایمرده دیده شده است .
ازدحام جمعیت باعث می شود که شپشبتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه ها امری شایعاست ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آبو هوایی ممکن است مبتلا شود.
نشانههای بیماری:
بزاقو ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد بااطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراینطبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تریانجام شود. خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش دردانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.
شپشسر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نورو گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشکهای چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.
چگونهمطمئن شویم که رشک را یافته ایم ؟
آنچهمهم است آن است که رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه افتراق دهیم، شوره سر درواقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های موهم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند:رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده ، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن هااز مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده ، به راحتی جدا نمی شوند.
بههر حال برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البتهاستفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوفداشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه ، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سرفرد معاینه کننده شود.
شناختحریف !
برایمبارزه با شپش بهتر است ابتدا حقایقی را در مورد آن بدانیم :
- شپش سر حشره ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده ، ازآن تغذیه می کند.
- شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.
- دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن بهمو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهدشد.
- اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز،اما قابل مشاهده است .
- شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود ، روزانه 4 تا 6 تخممی گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست میچسبند و پس از 7 روز ، شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی 3 بار پوسته ریزی بهشپش بالغ تبدیل می شوند.
درمان:
شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری بهشما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسیتمامی موارد تماس میسر می شود.
همانگونهکه گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها میبایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است.
دردرمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت:
1- دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روزلازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین میروند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجوددارد ، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکهاین شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند.
2- تمام موارد تماس احتمالی بایددرمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
واما برای درمان شپش سر ، چند فراورده موثر در داروخانه ها موجود است. آنچه در کشورما برای این منظور استفاده میشود عمدتا شامپو لیندین 1 درصد و شامپو پرمترین 1درصد است . این فراورده ها برای بیش از 40 سال است که مورد استفاده قرار می گیرندو غالبا غیر از عوارض نادر گذرا ، عارضه دیگری ندارند، اما مهم این است که درستمطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشوند، علاوه براین میبایست تمام موها بخوبی با آنها مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه درتماس مستقیم با دارو قرار گیرد. ضمنا مثل استفاده از هر فرآورده دارویی دیگریلازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان با پزشک مشورتانجام شود.
چند نکته دیگر !
- پس از درمان ، برداشتن رشک ها نه برای ادامه درمان و نه برایکنترل بیماری ضرورتی ندارد. در عین حال برای بسیاری این مسئله از نظر ظاهر مهمبوده و یا ممکن است مشکلاتی را در مدرسه ایجاد کند. بنابراین چاره ای نخواهد بودبجز جدا کردن رشک ها با ناخن یا استفاده کردن از شانه های دندانه ریز. به هر حالبه عنوان یک قاعده کلی ، اگر در فاصله کمتر از 4 سانتی متری پوست سر ، تخم شپشرویت نشود، بیماری درمان شده تلقی می شود و رشک های موجود روی موها با فاصله بیشاز 4 سانتی متر، اهمیتی از نظر انتقال بیماری ندارند.
- شپش سر برخلاف شپش تنه ، ناقل هیچ بیماری دیگری نیست و از اینبابت نگرانی وجود ندارد.
- طول مو، جنس ، سن و رنگ مو تاثیری در انتقال شپش نداشته ،شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه همتاثیری ندارد.
- تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمارنیامده کاملا غیرضروری است .
- به خاطر داشته باشید اگر پس از دوبار درمان مجددا به شپش سرمبتلا شدید ، این بدان معنی است که فرد مبتلای درمان نشده ای در نزدیکی شما وجوددارد. بهر حال با ابتلای مجدد، دو دوره درمان مجدد هم لازمست .